Land: | | Postcode: | |
|
| Zoeken: |
Pannendak met oude keramische dakpannen onderhouden, repareren of vernieuwen (tabel 33.47.720)
|
Excl. BTW | Incl. BTW | |||||||
Activiteit | Omschrijving | Bijzonderheid | Eenheid | Uren | Directe kosten | Indirecte kosten | Totaal | Eindtotaal |
Onderhouden pannendak met oude keramische dakpannen | Algen en mos verwijderen | Alle typen dakpannen | m2 | 0,05 | 3,03 | 3,66 | ||
Repareren pannendak met oude keramische dakpannen | Incidenteel beschadigde dakpannen vervangen | Beschadigde holle of bolle dakpan klein formaat | stk | 0,08 | 15,22 | 18,41 | ||
Beschadigde Lucas Ysbrand dakpan | stk | 0,08 | 6,11 | 7,39 | ||||
Beschadigde Oegstgeester dakpan groot formaat | stk | 0,08 | 7,46 | 9,03 | ||||
Beschadigde Oud Hollandse dakpan groot formaat | stk | 0,08 | 5,73 | 6,94 | ||||
Beschadigde Tuile du Nord dakpan groot formaat | stk | 0,08 | 5,66 | 6,85 | ||||
Incidenteel beschadigde dakvorsten vervangen | Nokvorst in kalkspecie | stk | 0,80 | 54,16 | 65,54 | |||
Hoekkepervorst in kalkspecie | stk | 1,05 | 68,36 | 82,72 | ||||
Vernieuwen (kopiƫren, imiteren of verbeteren) pannendak met oude keramische dakpannen door herleggen van bestaande dakpannen en vorsten en vervangen van beschadigde dakpannen en vorsten | 10% bijleveren van bijpassende dakpannen | Holle onderpannen en bolle bovenpannen | m2 | 4,33 | 287,27 | 347,59 | ||
Lucas Ysbrand dakpannen groot formaat | m2 | 2,20 | 124,90 | 151,13 | ||||
Oegstgeester dakpannen groot formaat | m2 | 1,96 | 115,47 | 139,72 | ||||
Oud Hollandse dakpannen groot formaat | m2 | 1,28 | 73,72 | 89,21 | ||||
Tuile du Nord dakpannen groot formaat | m2 | 1,41 | 80,75 | 97,70 | ||||
25% bijleveren van bijpassende dakpannen | Holle onderpannen en bolle bovenpannen | m2 | 4,00 | 287,46 | 347,83 | |||
Lucas Ysbrand dakpannen groot formaat | m2 | 2,01 | 116,96 | 141,52 | ||||
Oegstgeester dakpannen groot formaat | m2 | 1,80 | 115,07 | 139,23 | ||||
Oud Hollandse dakpannen groot formaat | m2 | 1,15 | 68,72 | 83,15 | ||||
Tuile du Nord dakpannen groot formaat | m2 | 1,25 | 74,52 | 90,17 | ||||
50% bijleveren van bijpassende dakpannen | Holle onderpannen en bolle bovenpannen | m2 | 3,45 | 285,41 | 345,35 | |||
Lucas Ysbrand dakpannen groot formaat | m2 | 1,68 | 103,73 | 125,51 | ||||
Oegstgeester dakpannen groot formaat | m2 | 1,52 | 114,39 | 138,41 | ||||
Oud Hollandse dakpannen groot formaat | m2 | 0,92 | 60,37 | 73,05 | ||||
Tuile du Nord dakpannen groot formaat | m2 | 0,99 | 64,15 | 77,62 | ||||
2/3 bijleveren dakvorsten | Nokvorst in kalkspecie | m | 2,55 | 164,63 | 199,20 | |||
Nokvorst in Flexim | m | 1,35 | 113,84 | 137,75 | ||||
Hoekkepervorst in kalkspecie | m | 3,30 | 206,92 | 250,38 | ||||
Hoekkepervorst in Flexim | m | 1,65 | 131,13 | 158,66 |
Kosten
Uitgangspunt
Alle kosten in deze tabel met de onderliggende kostenberekeningen in de specificaties zijn gebaseerd op de omschrijving en uitgangspunten, die bij deze tabel staan. In de kostenberekeningen is uitgegaan van uitvoeringstijden voor de werkzaamheden en van de bruto prijzen voor de materialen en producten.
Bij het herstellen is uitgegaan van het incidenteel vervangen van beschadigde dakpannen of vorsten. Hierbij is gerekend met circa 10 dakpannen groot formaat en circa 20 dakpannen klein formaat voor een dakvlak van circa 100 m2.
Bij het vernieuwen is ervan uitgegaan, dat het merendeel van de bestaande dakpannen en vorsten voor hergebruik geschikt is en dat een percentage van de bestaande dakpannen wordt vervangen door nieuwe gelijksoortige dakpannen of vorsten.
De kostentabel vermeldt het percentage nieuw te leveren oude dakpannen of vorsten.
Kosten exclusief
De kosten zijn exclusief steigerwerk, materieelgebruik, transportkosten, afkomende materialen afvoeren en stortkosten.
Classificaties en richtlijnen
Pannendak met oude keramische dakpannen onderhouden, repareren en vernieuwen
3326 Aanpassen bestaande dakbedekking (STABU hoofdstuk en paragraaf)
4712 Afwerking hellend dak (Gebouwelement NL/SfB tabel 1)
1 Conserveren (Restauratiecode volgens restauratieladder)
2 Repareren (Restauratiecode volgens restauratieladder)
3a Vernieuwen door kopiëren (Restauratiecode volgens restauratieladder)
3b Vernieuwen door imiteren (Restauratiecode volgens restauratieladder)
3c Vernieuwen door verbeteren (Restauratiecode volgens restauratieladder)
URL 4014 Uitvoeringsrichtlijn Historisch pannendak (Dakpannen en leipannen)
Techniek en uitvoering
Conserveren of in stand houden (Restauratiecategorie 1 volgens restauratieladder)
Het bestaande historische pannendak in stand houden door de bestaande dakpannen en dakvorsten schoon te maken. Eventueel aanwezige mossen en algengroei verwijderen.
Repareren (Restauratiecategorie 2 volgens restauratieladder)
Bij het repareren gaat het om:
Een beperkt aantal weg gevallen of los gekomen dakpannen herplaatsen en verankeren;
Een enkele los liggende dakvorst opnieuw vastleggen;
Een beperkt aantal ontbrekende, gescheurde of beschadigde dakpannen of een enkele dakvorst vervangen door gelijksoortige pannen of vorsten.
Vernieuwen (Restauratiecategorie 3 volgens restauratieladder)
Bij het vernieuwen van een bestaand historisch pannendak kan men de bestaande panbedekking kopiëren, imiteren of verbeteren.
Bij het kopiëren (code 3a) herlegt men het dakvlak met de aanwezige bestaande dakpannen en dakvorsten. Hierbij houdt men dezelfde detaillering van de nokvorsten en kepervorsten aan, alsmede van de hulpstukken en aansluitingen. Zoveel mogelijk wordt al het bestaande materiaal hergebruikt. Bij ontbrekende dakpannen en dakvorsten alsmede bij beschadigde dakpannen en vorsten worden deze aangevuld met of vervangen door gelijksoortige dakpannen of vorsten qua type, kleur en maatvoering.
Bij het imiteren (code 3b) brengt men op het bestaande dakbeschot of onbeschoten kap nieuwe dakpannen en dakvorsten aan in dezelfde soort en type en met dezelfde kleur als de oude, zodat het beeld van het dakvlak blijft gehandhaafd.
Bij het verbeteren (code 3b) brengt men een nieuw dakbeschot of nieuwe dakplaten met isolerende en vochtwerende maatregelen aan om te voldoen aan de eisen van thermische isolatie en akoestiek. Hierbij handhaaft men zoveel mogelijk het bestaande beeld van het dakvlak.
Holle onderpannen en bolle bovenpannen
De holle onderpannen en bolle bovenpannen worden als de voorlopers van de huidige gebakken dakpannen beschouwd. De holle onderpannen liggen onderop en de bolle bovenpannen dekken de naden tussen de onderlinge holle dakpannen af. Deze dakpannen worden in de volksmond ook wel monniken en nonnen genoemd. De bovenpannen metselde men met kalkmortel op de onderpannen. De holle onderpannen en bolle bovenpannen hebben als nadeel, dat de pannengootjes op den duur door mossen dichtgroeien. Deze mossen houden water vast, waardoor de vorst soms hele dakvelden kon beschadigen.
Voor de nieuw gebakken dakpannen zijn er per vierkante meter 24 holle onderpannen en 20 bolle bovenpannen nodig en is de latafstand circa 250 mm. Van oorsprong waren de oude holle en bolle dakpannen groter.
Oud Hollandse dakpannen
De Oud Hollandse dakpan kent een groot verspreidingsgebied en treft men vaak aan bij restauratie. Van oorsprong was er alleen de rode dakpan, later kwam ook de gesmoorde donkere pan. De Oud Hollandse dakpan sluit slecht en is dus niet wind- en waterdicht. In het verleden onderkende men dit probleem al en paste men links dekkende dakpannen toe. Omdat in de loop van de negentiende eeuw steeds meer daken voorzien werden van dakbeschot, werd de productie van links dekkende pannen steeds minder. De reguliere productie stopte in het begin van de twintigste eeuw waardoor deze zeldzaam geworden. Om het inregenen en insneeuwen te voorkomen, werden de verbindingen tussen de pannen ook wel gedokt met strodokken.
De Oud Hollandse dakpan heeft als voordeel, dat men het pannendak door het ontbreken van kop- en zijsluitingen enigszins waaiervormig kan indekken of uitdekken. Dit wordt ook wel een gerend dakvlak genoemd. Tegenwoordig zijn de Verbeterde en de Opnieuw Verbeterde Hollandse (OVH) dakpannen voorzien van kop- en zijsluitingen.
Bij het groot formaat zijn er 17 tot 19 dakpannen nodig per m2, is de latafstand 250 – 280 mm en is de werkende breedte circa 195 mm.
Bij het klein formaat zijn er 48 dakpannen nodig per m2, is de latafstand 170 mm en is de werkende breedte circa 120 mm.
Oegstgeester dakpannen
Met de ontwikkelde stempelpersmethode kon men ingewikkelde, fraaie dakpanvormen produceren. Zo’n stempelperspan is de Oegstgeester dakpan, ook wel Beverstaartpan of Franse Leliepan genoemd. In vergelijking met andere dakpannen was dit type dakpan een kostbare dakbedekking en getuigde van veel welstand. Deze fraai vormgegeven dakpan sluit goed. Daar deze dakpan in halfsteensverband werd gelegd, zijn de aansluitingen bij de hoekkepers moeilijk. Van de Oegstgeester dakpan zijn er ook halve pannen voor de linkersluiting en rechtersluiting ontwikkeld en dakpannen met een rechte boven- en onderzijde.
Van deze dakpan zijn er 22 pannen nodig per m2, is de latafstand 140 mm en is de werkende breedte circa 280 mm.
Tuiles du Nord dakpannen
De Tuiles du Nord dakpannen zijn eveneens stempelperspannen. Ze komen in veel verschillende maten voor, waardoor het bij restauratie moeilijk is om een bijpassende dakpan te vinden voor het plaatselijk vervangen van beschadigde dakpannen. Van de vele zeer uiteenlopende maatvoeringen staan in de tabel twee afmetingen vermeld, voor het gemak aangeduid als groot en klein formaat. Bij het groot formaat zijn er 19 tot 23 dakpannen nodig per m2, varieert de latafstand van 230 tot 260 mm en is de werkende breedte circa 185 tot 200 mm.
Bij het klein formaat zijn er 40 dakpannen nodig per m2, is de latafstand 175 mm en is de werkende breedte circa 135 mm.
Lucas Ysbrand dakpannen
Ook de Lucas Ysbrand dakpannen zijn stempelperspannen. Deze pan is een ingewikkelde, fraai vormgegeven dakpan, die vrijwel alleen in Groningen en Friesland voorkomt. Deze dakpan is fraai vorm gegeven en sluit goed. Voor de Lucas Ysbrandpan is ook een voetpan ontwikkeld met een rechte onderzijde. De dakpan is globaal te onderscheiden in een groot en in een klein formaat.
Bij het groot formaat zijn er 13 dakpannen nodig per m2, is de latafstand 315 mm en is de werkende breedte circa 250 mm.
Bij het klein formaat zijn er 19 dakpannen nodig per m2, is de latafstand 270 mm en is de werkende breedte circa 200 mm.
Gunstige weersomstandigheden
Voor het aanbrengen van de hoekkepervorsten en nokvorsten moeten de weersomstandigheden gunstig zijn. Vanwege de specie mag het niet binnen drie dagen na het aanbrengen van de vorsten gaan vriezen. Ook moet men de nokvorsten van de heersende windrichting af aanbrengen. De heersende windrichting is 245° (= West-Zuidwestenwind). Daarom bij het aanbrengen letten op de windrichting.
Aansluiting vorsten op pannendak
Voor een goede aansluiting tussen het pannendak en de nokvorst is het belangrijk om de dakpannen zo hoog mogelijk aan te brengen, zodat de pannen tegen de dakruiter aansluiten.
Voor een goede aansluiting tussen het pannendak en de hoekkepervorst moet men de dakpannen zo hakken of slijpen, dat ze zo strak mogelijk tegen de hoekkeperlat passen.
Speciebed
De vorsten en het oude speciebed verwijderen en het nieuwe speciebed opbouwen in lagen. Kalkspecie gebruiken om enige beweging in het speciebed te kunnen toelaten. Omdat bij verharding de kalkspecie krimpt, is het raadzaam om de specie te verschralen door het toevoegen van scherven dakpan of baksteen. Vroeger voegde men ook wel koeienharen aan de specie toe om deze meer sterkte te geven. Tegenwoordig kan men de specie wapenen met kunststof vezels. Ook gebruikt men tegenwoordig Flexim, een blijvend flexibele mortel.
Men moet de vorsten vol en zat in de specie aanbrengen. Geen te vochtige of te vette specie toepassen om vervuiling op het pannendak te voorkomen. De bovenste rij dakpannen en nokvorsten moeten goed nat zijn. Dit om het verbranden van de specie te voorkomen.
Flexim
De vorsten en het oude speciebed verwijderen en de nieuwe en bestaande vorsten vastleggen in Flexim, een blijvend flexibele mortel dat bestaat uit o.a. lijnzaad en polystyreen (CFK-vrij). Na het aanbrengen van de vorsten het overtollige verwijderen en het geheel glad en strak afwerken.
Meer informatie
Zie voor meer informatie bij de stichting ERM voor de Uitvoeringsrichtlijn 4014 Historisch pannendak (Dakpannen en leipannen), bij de website Restauratiebestek.nl en bij Monumententoezicht.nl.
Aandachtspunten
Vergunning plicht: Voor bepaalde werkzaamheden bij het onderhouden, repareren of vernieuwen van een historisch pannendak kan een vergunningsplicht gelden. Contoleer voor welke werkzaamheden een vergunning vereist is bij Monumententoezicht.nl.
Bij de Oud Hollandse dakpan zijn de links dekkende dakpannen zeer zeldzaam. Hiermee bij sloop- of herlegwerkzaamheden zorgvuldig omgaan.
De Oegstgeester dakpannen en de Lucas Ysbrand dakpannen sluiten zeer goed. Daardoor worden de met de dakpannen gedekte dakvlakken weinig tot niet geventileerd. Hieraan moet men wel aandacht besteden.
Als men Tuiles du Nord dakpannen moet bijleveren, moet men rekening houden met de vele verschillen in afmeting tussen deze dakpannen.
De huidige nieuw gebakken holle onderpannen en bolle bovenpannen zijn groter dan de bestaande oude pannen. Gebruikt men zowel de nieuwe als de te handhaven bestaande holle en bolle dakpannen, dan moet men met deze verschillen rekening houden.
Geen vorsten in de specie aanbrengen, als de kans groot is dat het binnen drie dagen gaat vriezen. De nokvorsten van de heersende windrichting af aanbrengen.
De vorsten na het aanbrengen een aantal dagen tegen weersinvloeden afdekken om een goede verharding en hechting van de specie te waarborgen.
Planningsaspecten
Voor de aankoop van oude dakpannen moet men rekening houden met het aanbod van dat type dakpannen. Deze zijn vaak niet voorhanden en er is dus tijd nodig om een juiste bijpassende dakpan te vinden.
Ter voorkoming van een slechte sluiting van het dak door maatverschil in de nieuwe dakpannen is het raadzaam dat de bij te leveren dakpannen van dezelfde fabrikant afkomstig zijn, dan de bestaande dakpannen.
Bij gebruik van kalkspecie het speciebed in lagen opbouwen.
Als nazorg de vorsten gedurende een aantal dagen tegen weersinvloeden beschermen.
Onderhoudsbehoefte
* Minimaal eenmaal per 2 jaar de dakvlakken controleren op gescheurde en weggevallen pannen en deze vervangen in dezelfde soort, afmeting, kop- en zijsluiting.
* Eenmaal per 2 jaar de aansluitingen met gevels, goten, kepers en vorsten controleren op gescheurde en weggevallen hulpstukken en deze vervangen in dezelfde soort, afmeting, kop- en zijsluiting.
* Eenmaal per 5 jaar de conditie van panlatten en neuzen van dakpannen steekproefsgewijs controleren.
* Bij Verbeterde Hollandse dakpannen, Tuiles-du-Nord pannen en Kruispannen met een geringe dakhelling regelmatig de mosgroei uit de gootjes verwijderen.
* Eenmaal per 5 jaar controleren of de legmortel loslaat of uitspoelt. Waar nodig bijwerken.
Samenstelling gegevens
De informatie is samengesteld met medewerking van onder meer Lakerveld ingenieurs- en architectuurbureau BV in Noordeloos en Klaas Boeder te Ede.
De foto's zijn afkomstig van Lakerveld ingenieurs- en architectuurbureau BV te Noordeloos, Klaas Boeder te Ede en van Casadata met medewerking van het Nederlands Openluchtmuseum te Arnhem.
Disclaimer
Iedereen mag deze informatie raadplegen, afdrukken en gebruiken.
Casadata cv en de informatieverstrekkers stellen de informatie naar beste weten en kunnen zo zorgvuldig mogelijk samen. Casadata cv adviseert iedereen nadrukkelijk om niet uitsluitend deze informatie te gebruiken, maar deze altijd in samenhang met andere informatie te controleren. Casadata cv en de informatieverstrekkers aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor eventuele schade, die het gevolg is van handelingen of beslissingen, die voortkomen of gebaseerd zijn op door Casadata cv verstrekte informatie.