Land: | | Postcode: | |
|
| Zoeken: |
Natuurstenen montant repareren of vernieuwen (tabel 35.21.009)
|
Excl. BTW | Incl. BTW | |||||||
Activiteit | Omschrijving | Bijzonderheid | Eenheid | Uren | Directe kosten | Indirecte kosten | Totaal | Eindtotaal |
Natuurstenen montant repareren met natuursteenreparatiemortel | Zijmontant | Inclusief koperen wapeningspennen | stk | 3,45 | 250,61 | 303,24 | ||
Middenmontant | Inclusief koperen wapeningspennen | stk | 4,30 | 294,49 | 356,33 | |||
Natuurstenen montant vernieuwen door Peperino Duro | Zijmontant | Inclusief koperen ankers | stk | 18,50 | 1.238,48 | 1.498,57 | ||
Middenmontant | Inclusief koperen ankers | stk | 22,50 | 1.483,66 | 1.795,23 |
Kosten De informatie is samengesteld met medewerking van onder meer Lakerveld ingenieurs- en architectuurbureau BV in Noordeloos en Klaas Boeder te Ede. De foto's zijn afkomstig van Lakerveld ingenieurs- en architectuurbureau BV te Noordeloos, Klaas Boeder te Ede en van Casadata met medewerking van het Nederlands Openluchtmuseum te Arnhem.
Uitgangspunt
Alle kosten in deze tabel met de onderliggende kostenberekeningen in de specificaties zijn gebaseerd op de omschrijving en uitgangspunten, die bij deze tabel staan. In de kostenberekeningen is uitgegaan van uitvoeringstijden voor de werkzaamheden en van de bruto prijzen voor de materialen en producten.
In de calculaties is voor de verankering uitgegaan van koperen wapeningspennen of ankers.
Kosten exclusief
De kosten zijn exclusief de-/montage van glas-in-lood of brugstaven, steigerwerk, materieelgebruik, transportkosten, afkomende materialen afvoeren en stortkosten, het omliggende beschermen of afdekken en de bestaande situatie documenteren.
Classificaties en richtlijnen
Natuurstenen montant repareren of vernieuwen
3525 Natuur- en kunststeen, herstellen bestaand natuursteen (STABU hoofdstuk en paragraaf)
3533 Natuursteen kolommen, stijlen, lateien en consoles
2111 Buitenwanden niet constructief, massieve wanden (Gebouwelement NL/SfB tabel 1)
1 Conserveren (Restauratiecode volgens restauratieladder)
2 Repareren (Restauratiecode volgens restauratieladder)
3a Vernieuwen door kopiëren (Restauratiecode volgens restauratieladder)
3b Vernieuwen door imiteren (Restauratiecode volgens restauratieladder)
3c Vernieuwen door verbeteren (Restauratiecode volgens restauratieladder)
URL 4007 Uitvoeringsrichtlijn steenhouwwerk
Techniek en uitvoering
Restauratiecategorie per blok
Bij de restauratie van steenhouwwerk wordt de ingreep meestal bepaald per blok.
Natuursteen aan een monument bestaat altijd uit één of meer blokken of platen natuursteen. En doorgaans wordt per onderdeel beslist over de ingreep. De restauratiecategorieën bij steenhouwwerk worden dan ook alleen toegepast op een onderdeel van natuursteen en niet op een heel monument.
In de praktijk van steenhouwwerk bij onderhoud en restauratie van monumenten zal bij de categorie conserveren geen volume steen aan het onderdeel worden toegevoegd, bij repareren een gering volume steen, terwijl bij vernieuwen het gehele onderdeel wordt vervangen.
Conserveren (Restauratiecategorie 1 volgens restauratieladder)
Bij conserveren van steenhouwwerk zijn de ingrepen gericht op het remmen van het verval van het historische steenhouwwerk. Dat kan bijvoorbeeld bestaan uit ingrepen zoals:
- oppervlaktemateriaal verwijderen, zodat de steen zijn vocht beter kwijt kan zoals bij gipskorsten;
- organismen verwijderen, die scheuren en oppervlakteverlies kunnen veroorzaken , zoals mos, algen, bomen of struiken;
- roestend ijzerwerk (preventief) verwijderen waardoor de steen kan scheuren, zoals schroeven, spijkers, keilbouten, ankers en doken;
- verf verwijderen, waardoor de steen zijn vocht weer kwijt kan;
- verflaag aanbrengen om de steen tegen weersinvloeden te beschermen;
- behandeling aanbrengen die de steen een betere samenhang geeft; zoals ethylsilicaat (steenversteviger) aanbrengen of de steen volledig doordrenken met acrylaat;
- anti-algmiddel aanbrengen om aangroei van organismen te voorkomen;
- steen inpakken in najaar en winter om deze tegen weersinvloeden te beschermen;
- afdekking aanbrengen om de steen te beschermen tegen de regen, zoals van lood.
Repareren (Restauratiecategorie 2 volgens restauratieladder)
Bij repareren van steenhouwwerk zijn de maatregelen gericht op het aanhelen van een onderdeel van natuursteen. Er ontbreekt een deel en dat wordt weer toegevoegd. Dat kan door inboeten met een nieuw stuk natuursteen aanbrengen of door het aanbrengen van een ander materiaal, zoals met een reparatiemortel of met lijm (al dan niet vermengd met toeslagen) of zelfs met lood.
Bij reparaties kan men het ontbrekende volume geheel of gedeeltelijk terug brengen. De vorm, de afwerking en het materiaal kunnen zoveel mogelijk in overeenstemming zijn met de omgeving, maar ook juist contrasteren om het onderscheid tussen oud en nieuw werk duidelijk te maken.
Vernieuwen (Restauratiecategorie 3 volgens restauratieladder)
Bij het vernieuwen gaat het om het vervangen van een bestaand historisch natuurstenen onderdeel door een nieuw vervaardigd onderdeel in een oude vorm. Vernieuwen kan door kopiëren, imiteren of verbeteren.
Bij kopiëren voert men de vorm, het materiaal, de bewerking en de bevestiging uit conform het onderdeel dat wordt vervangen. In de praktijk komt het er wat de vormgeving betreft echter op neer dat beschadigingen van het te vervangen onderdeel niet meegenomen worden in het nieuw te maken onderdeel. Het onderdeel wordt dus gereconstrueerd. Wat betreft de materiaalkeuze is het van belang dat bij het maken van een kopie niet alleen dezelfde steensoort, maar ook hetzelfde type binnen de soort wordt gebruikt voor de vervangsteen. Bij het vervangen van hardsteen is het in de praktijk gebruikelijk dat gevraagd wordt om een nieuw stuk hardsteen van een eerste kwaliteit.
Bij imiteren zijn de vernieuwingen (imitaties) op de een of andere manier van echt te onderscheiden zijn.
Vaak onderscheidt het nieuwe natuursteenwerk van de oude steen door de wijze waarop het is bewerkt. Tegenwoordig past men voor het bewerken van natuursteen gereedschappen toe, die in het verleden niet beschikbaar waren. Denk daarbij aan zaag-, frees- en schuurmachines. Deze bewerkingen laten sporen na, ook al wordt na het gebruik van deze gereedschappen de vervangsteen nog afgewerkt met een techniek en gereedschap die wel overeenstemmen met die van het te vervangen onderdeel. Er wordt in dat geval geprobeerd om de vervangsteen te laten lijken op de te vervangen steen, maar feitelijk gaat het om een imitatie.
Soms is de soort steen voor het vervangende onderdeel niet dezelfde als die van het te vervangen onderdeel, omdat die steensoort niet meer voor handen is. De steensoort van het vervangende onderdeel moet dan doorgaan voor die van het te vervangen onderdeel of in ieder geval daar zo min mogelijk van afwijken.
Ook wat betreft de bevestiging en vormgeving zijn ingrepen te bedenken die om dezelfde redenen onder imitatie vallen. Het samenstellen van een vervangsteen uit een aantal platen natuursteen, terwijl het te vervangen onderdeel een massief blok was, komt (helaas) nogal eens voor. Het is daarbij vaak niet de bedoeling dat het verschil opvalt.
Bij verbeteren is de ingreep wel gericht op het veranderen van één van de aspecten van de te vervangen steen, met als doel om de nieuwe situatie duurzamer te maken dan de oude situatie.
Als bijvoorbeeld de steensoort van het te vervangen onderdeel nog beschikbaar is, kan men toch kiezen voor een andere steensoort, omdat het nieuwe onderdeel daardoor naar verwachting langer zal mee gaan.
Bevestigingsmiddelen, met name verankeringen, maakt men in veel gevallen doelbewust van een ander materiaal dan in het verleden gebruikelijk was. Corroderende ijzeren verankeringen vervangt men bij voorkeur in brons of RVS.
Voegverdelingen en verhoudingen van het te vervangen onderdeel past men nogal eens aan om het vervangende onderdeel duurzamer te maken.
Beschadiging montant
Vroeger bracht men ijzeren brugstaven bij glas-in-lood aan, die vaak in een montant (blok natuursteen of baksteen) werden ingebracht.
Na verloop van tijd zijn deze brugstaven gaan roesten, waardoor de brugstaven zijn gaan uitzetten en een expansiedruk veroorzaken. Als ijzer roest, wordt het volume van het metaal groter.
Door de expansiedruk springen de montanten kapot, omdat natuursteen en baksteen meestal geen trekkrachten kunnen opnemen.
Afhankelijk van de schade kan men de montant repareren of moet men deze vernieuwen.
Montanten vernieuwt men vaak tegelijkertijd met het vervangen van de roestende ijzeren brugstaven.
Montant repareren
Men kan de montant ook repareren met een reparatiepasta.
Allereerst moet men het in het zicht zittend, roestend ijzerwerk ontroesten en conserveren.
Vervolgens de te repareren plek met water of olievrije perslucht ontdoen van alle losse onderdelen, gruis en stof.
Als de beschadigingen aanzienlijk zijn, dan is het verstandig om in de nog aanwezige montant metalen wapeningspennen te schroeven, zodat de oude steen en de nieuwe reparatiepasta onderling een goede verbinding hebben.
Na het eventueel inschroeven van de wapeningspennen kan men de reparatiepasta aanbrengen.
Voordat de reparatiemortel verstijfd is, moet men deze voorzien van de oppervlaktestructuur die de montant van oorsprong had.
Montant vernieuwen
Montanten zijn opgebouwd uit stukken natuursteen met een hoogte die gelijk is aan de hoogte van een glas-in-lood paneel.
De brugstaven lopen door de montanten tot in de zijkanten van het vensterharnas.
Bij roestende brugstaven moet men vaak grote delen van de montanten vernieuwen.
Bij andere gebreken zoals afschalen van slechtere stukken is alleen beperkte vervanging noodzakelijk.
Afhankelijk van de zwaarte van de montanten verankert men deze aanvullend met doken van koper, brons of polyester glasvezel staafjes.
Na het uitnemen van de glas-in-lood panelen kan men de te vernieuwen delen montanten weg nemen.
Veelal vervangt men de montanten gelijktijdig met de roestende ijzeren brugstaven.
De brugstaven worden dan vervangen door staven van RVS, brons of messing.
Na het demonteren van het glas-in-lood kan men de beschadigde montant inclusief doken verwijderen.
De montanten zitten met doken vast aan de bovenliggende en onderliggende montant.
De nieuwe montanten stellen en verankeren met doken van polyester glasvezelstaven, koperen of bronzen ankers.
Daarna de brugstaven monteren, waarna men de rest van het glas-in-lood kan afmonteren.
Meer informatie
Zie voor meer informatie over natuursteen bij monumenten bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en bij de stichting ERM voor de Uitvoeringsrichtlijn 4007 Steenhouwwerk, bij de website Restauratiebestek.nlen bij Monumententoezicht.nl.
Aandachtspunten
Bij het repareren van een flink beschadigde montant is het raadzaam om hierin metalen wapeningspennen te schroeven voor een goede verbinding tussen de pasta en de montant en om het uitzakken van de mortel door zijn eigen gewicht te voorkomen.
Bij het demonteren van brugstaven moet men wel zeker weten of deze wel of geen schakel vormt van een kettinganker.
Een kettinganker is een aaneenschakeling van trekstangen opgenomen in het metselwerk van de gevel, waarvan brugstaven in gevelopeningen vaak een onderdeel vormen.
Vaak treft men dit aan in het koor van de kerk. De kettinganker moet de zijdelingse spatkrachten van de gewelven opvangen. Door de brugstaaf te verwijderen wordt het kettinganker onderbroken met alle gevolgen van dien.
Planningsaspecten
Geen bijzonderheden.
Onderhoudsbehoefte
Eenmaal per vier jaar de montanten controleren op verzandende voegen, loskrimpende reparatiemortel en beginnende scheurvorming bij de aansluiting op ijzeren brugstaven.
Samenstelling gegevens
Disclaimer
Iedereen mag deze informatie raadplegen, afdrukken en gebruiken.
Casadata cv en de informatieverstrekkers stellen de informatie naar beste weten en kunnen zo zorgvuldig mogelijk samen. Casadata cv adviseert iedereen nadrukkelijk om niet uitsluitend deze informatie te gebruiken, maar deze altijd in samenhang met andere informatie te controleren. Casadata cv en de informatieverstrekkers aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor eventuele schade, die het gevolg is van handelingen of beslissingen, die voortkomen of gebaseerd zijn op door Casadata cv verstrekte informatie.